- രേഷ്മ കെ.എസ്.
കഴിഞ്ഞ ഒരു ദശാബ്ദത്തിനിടെ സംഭവിച്ച ഇന്ത്യൻ സ്റ്റാർട്ടപ്പ് രംഗത്തിന്റെ വളർച്ച ലോക ശ്രദ്ധ പിടിച്ചു പറ്റിയതാണ്. യൂണികോൺ പട്ടികകളിൽ ഇന്ത്യ സ്ഥിരം സാന്നിധ്യമായി. എന്നാൽ ഈ വേഗതയാർന്ന വളർച്ചയ്ക്കൊപ്പം തന്നെ ഒരു ചോദ്യം കൂടുതൽ ശക്തമാകുകയാണ്; സ്റ്റാർട്ടപ്പ് ലോകത്ത് രൂപപ്പെടുന്നത് യഥാർത്ഥ വാല്യുവേഷനാണോ, അതോ അനാവശ്യമായി പെരുപ്പിച്ച് കാണിക്കുന്ന വാല്യുവേഷൻ കുമിൾ മാത്രം ആണോ?
നിക്ഷേപം സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയുടെ ഇന്ധനമാണ്. പക്ഷേ, ആ ഇന്ധനം അതിരുകടന്നാൽ എഞ്ചിൻ തന്നെ തകരുമെന്നത് സാമ്പത്തിക ചരിത്രം പലവട്ടം തെളിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയിൽ 2020–21 കാലഘട്ടത്തിൽ സ്റ്റാർട്ടപ്പുകളിലേക്ക് ഒഴുകിയ നിക്ഷേപം റെക്കോർഡ് ഉയരത്തിലെത്തി. ആഗോള തലത്തിൽ, കുറഞ്ഞ പലിശ നിരക്കും ലിക്വിഡിറ്റി അമിതമായി ലഭ്യമായ സാഹചര്യവും, ‘ഗ്രോത്ത് അറ്റ് എനി കോസ്റ്റ്’ എന്ന സമീപനവും ചേർന്നപ്പോൾ, വരുമാനമില്ലാത്തതോ നഷ്ടത്തിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നതോ ആയ നിരവധി കമ്പനികൾ പോലും ബില്യൺ ഡോളറിന്റെ വാല്യുവേഷൻ സ്വന്തമാക്കി.
വാല്യുവേഷൻ എന്നത് ഭാവിയിൽ ഉണ്ടാകുമെന്ന പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന വരുമാനത്തിന്റെ ഇന്നത്തെ മൂല്യമാണ്. പക്ഷേ ആ പ്രതീക്ഷ യാഥാർത്ഥ്യവുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നില്ലെങ്കിൽ, അതൊരു കണക്കിലെ കളിയായി മാറും. ഉപയോക്താക്കളുടെ എണ്ണം, ആപ്പ് ഡൗൺലോഡുകൾ, ബ്രാൻഡ് വിസിബിലിറ്റി എന്നിവയെല്ലാം മൂല്യനിർണയത്തിന്റെ മാനദണ്ഡങ്ങളായി മാറിയപ്പോൾ, ലാഭം, കാഷ് ഫ്ലോ, സ്ഥിരത എന്നിവ രണ്ടാമതാക്കി മാറ്റപ്പെട്ടുവെന്ന വിമർശനം ശക്തമാണ്. “യൂസേഴ്സ് ഫസ്റ്റ്, പ്രോഫിറ്റ് ലേറ്റർ” എന്ന മുദ്രാവാക്യം പലപ്പോഴും “പ്രോഫിറ്റ് എവിടെ?” എന്ന ചോദ്യം ഉയർത്തി. അന്താരാഷ്ട്ര വിപണികളിലെ മാറ്റങ്ങൾ ഈ സംശയങ്ങൾക്ക് ശക്തി പകരുകയാണ്. യുഎസ് ഫെഡറൽ റിസർവ് പലിശ നിരക്കുകൾ ഉയർത്തിയതോടെ, വിലകുറഞ്ഞ മൂലധനത്തിന്റെ കാലഘട്ടം അവസാനിച്ചു. ഇതിന്റെ പ്രതിഫലനം ഇന്ത്യയിലും വ്യക്തമായി. ഫണ്ടിംഗ് റൗണ്ടുകൾ വൈകുന്നു, ഡൗൺ റൗണ്ടുകൾ വർധിക്കുന്നു, ജീവനക്കാരുടെ കുറവ് വാർത്തകളാകുന്നു. ഒരു കാലത്ത് നിക്ഷേപകരുടെ പ്രിയങ്കരരായിരുന്ന ചില സ്റ്റാർട്ടപ്പുകൾ ഇന്ന് നിലനില്പിനായി പോരാടുന്ന അവസ്ഥയിലാണുള്ളത്.
ഇത് ആ കുമിൾ പൊട്ടുന്നതിന്റെ സൂചനയാണോ? അത്ര ലളിതമായി ഉത്തരം നൽകാനാവില്ല. എല്ലാ മേഖലകളിലും ഒരേ അവസ്ഥയല്ല. ഫിൻടെക്, ഇ-കൊമേഴ്സ്, ഫുഡ് ഡെലിവറി തുടങ്ങിയ ഉപഭോക്തൃ കേന്ദ്രീകൃത മേഖലകളിൽ അതിരുവിട്ട മത്സരവും വിലകുറയ്ക്കൽ യുദ്ധവും ലാഭ സാധ്യതയെ കുറച്ചിട്ടുണ്ട്. മറുവശത്ത്, ഡീപ് ടെക്, സാസ്സ് (SaaS), ഹെൽത്ത് ടെക്, ക്ലൈമറ്റ് ടെക് പോലുള്ള മേഖലകളിൽ യഥാർത്ഥ പ്രശ്നപരിഹാരത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയ ബിസിനസുകൾ ഇപ്പോഴും നിക്ഷേപകരുടെ ശ്രദ്ധ നേടുന്നുണ്ട്. വാല്യൂവേഷൻ ബബിൾ എന്ന ആരോപണത്തിന് മറ്റൊരു വശവുമുണ്ട്. ഇന്ത്യ പോലുള്ള വലിയ വിപണിയിൽ, ദീർഘകാല സാധ്യതകൾ കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഇന്നത്തെ ചില വിലമതിപ്പുകൾ നാളെയുടെ യാഥാർത്ഥ്യമായേക്കാം. ടെക്നോളജി കമ്പനികൾ പലപ്പോഴും പരമ്പരാഗത ബിസിനസുകളെ പോലെ ഉടൻ ലാഭം കാണിക്കാറില്ല. ആമസോൺ, ടെസ്ല തുടങ്ങിയ ആഗോള ഉദാഹരണങ്ങൾ ഇത് തെളിയിക്കുന്നു. അതിനാൽ തന്നെ, ‘നഷ്ടം’ മാത്രം നോക്കി ഒരു സ്റ്റാർട്ടപ്പിന്റെ മൂല്യം നിഷേധിക്കുന്നത് ചുരുങ്ങിയ കാഴ്ചപ്പാടാകാം.
എന്നാൽ ഇന്ത്യൻ സാഹചര്യത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേക അപകട സാധ്യതയുണ്ട്. നിക്ഷേപത്തിന്റെ വലിയൊരു പങ്കും വിദേശ മൂലധനമാണ്. ആ മൂലധനം ആഗോള സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് അതിവേഗം പിൻവാങ്ങാൻ കഴിവുള്ളതുമാണ്. ഇതു സംഭവിക്കുമ്പോൾ, നാട്ടിലെ സ്റ്റാർട്ടപ്പ് ഇക്കോസിസ്റ്റത്തിന് ഉണ്ടാകുന്ന ആഘാതം ഗൗരവമുള്ളതായിരിക്കും. ജീവനക്കാരുടെ തൊഴിൽ സുരക്ഷ മുതൽ അനുബന്ധ വ്യവസായങ്ങളുടെ നിലനില്പിൽ വരെ അതിന്റെ പ്രതിഫലനം വ്യാപകമായിരിക്കും. ഇവിടെ നയപരമായ ചർച്ചയും അനിവാര്യമാണ്. സ്റ്റാർട്ടപ്പുകളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കണമെന്ന ആവേശത്തിൽ, യാഥാർത്ഥ്യ പരിശോധനകൾ പലപ്പോഴും അവഗണിക്കപ്പെടുന്നുണ്ടോ എന്ന ചോദ്യം ഉയരുന്നു. നികുതി നയം, ലിസ്റ്റിംഗ് ചട്ടങ്ങൾ, കോർപ്പറേറ്റ് ഗവേണൻസ് എന്നിവയെല്ലാം ശക്തമാകാതെ, അതിരുവിട്ട വാല്യുവേഷൻ നിയന്ത്രിക്കാനാവില്ല. അതേസമയം, അതിരുകടന്ന നിയന്ത്രണങ്ങൾ നവീകരണത്തെ ശ്വാസംമുട്ടിക്കരുതെന്ന സൂക്ഷ്മതയും വേണം.
നിക്ഷേപകരുടെയും സംരംഭകരുടെയും മനോഭാവത്തിൽ ഇപ്പോൾ കാണുന്ന മാറ്റം ശ്രദ്ധേയമാണ്. ‘വാല്യൂവേഷൻ ചേസിംഗ്’ എന്ന സമീപനം പതുക്കെ ‘പാത്ത് ടു പ്രോഫിറ്റബിലിറ്റി’ എന്ന ചർച്ചയിലേക്ക് മാറുകയാണ്. ലാഭത്തിലേക്കുള്ള വ്യക്തമായ റോഡ് മാപ്പുള്ള കമ്പനികൾക്ക് മാത്രമാണ് ഇനി വലിയ മൂലധനം ലഭിക്കാൻ സാധ്യത. ഇത് ഹ്രസ്വകാലത്ത് വേദനാജനകമായിരിക്കാം, പക്ഷേ ദീർഘകാലത്തിൽ ആരോഗ്യകരമായ ഒരു ഇക്കോസിസ്റ്റത്തിനിത് അനിവാര്യമാണ്. അതിനാൽ, സ്റ്റാർട്ടപ്പ് ഫണ്ടിംഗിൽ ഒരു വാല്യൂവേഷൻ ബബിൾ ഉണ്ടോ എന്ന ചോദ്യം പൂർണമായും ‘അതെ’ അല്ലെങ്കിൽ ‘ഇല്ല’ എന്ന ഉത്തരത്തിൽ ഒതുങ്ങുന്നില്ല. ചില മേഖലകളിൽ അതിരുവിട്ട പ്രതീക്ഷകൾ ഉണ്ടെന്നത് സത്യമാണ്. അതേസമയം, യഥാർത്ഥ മൂല്യസൃഷ്ടി നടക്കുന്ന മേഖലകളും നിലനിൽക്കുന്നു. കുമിള പൊട്ടുമോ എന്നതിനെക്കാൾ പ്രധാനമാണ്, ഈ ഘട്ടത്തിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യൻ സ്റ്റാർട്ടപ്പ് രംഗം എന്ത് പാഠം പഠിക്കുന്നു എന്നത്. മൂലധനം മാത്രമല്ല, മൂല്യവും സൃഷ്ടിക്കുന്ന ബിസിനസുകളാണ് ദീർഘകാലത്തിൽ നിലനിൽക്കുക. അതാണ് ഈ ചർച്ചയുടെ അന്തിമ സാരം.
